‘Tijdelijk verlaten’ of ‘slaan’?

Een evaluatie van Linda Bogaerts interpretatie van soera 4:34

Andre van M.

In dit artikel wordt Linda Bogaerts interpretatie van het woord {adribu} in soera 4:34, namelijk als betekenende ‘ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten’, in tegenstelling tot het - het meer voor de hand liggende - ‘slaan’ besproken. De verschillende argumenten die zij geeft in haar artikel Staan mannen boven vrouwen?, worden achtereenvolgens gepresenteerd en bekritiseerd.

Bogaerts argument 1:

De consistentie van het geïnterpreteerde model is perfect intact.

Dit argument is moeilijk te begrijpen. Wat bedoelt Bogaert met “het geïnterpreteerde model”? In meerdere paragrafen heeft zij het over het islamitische model. Uit haar artikel wordt niet duidelijk wat zij daar precies mee bedoelt. Meest voor de hand liggend is dat zij daarmee de islamitische levensvisie bedoelt. Maar komt dit elliptische argument er derhalve op neer dat ‘ adribu’ vertaald als ‘ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk’ volledig consistent is met de islamitische levenvisie terwijl ‘ adribu’ vertaald als ‘slaan’ dat niet is, of op zijn minst minder consistent daarmee is? Bogaert dient met meer woorden over de brug te komen om ons te overtuigen. Dat doet zij in haar artikel niet.

Bogaerts argument 2:

De [aldus geinterpreteerde] betekenis van het vers [namelijk ‘ adribu’ als ‘ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk’] is consistent met de uitspraken van Profeet Mohamed waarin hij stelt dat mannen hun vrouwen niet mogen slaan en waarmee hij dus het verbod vestigt op het gebruik van fysisch geweld tegen vrouwen. (Tekst tussen teksthaken is door mij toegevoegd)

Dit argument is mijns inziens geen valide grond om {adribu} als "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten" te interpreteren, vanwege de volgende redenen:

Allereerst, hoewel het waar kan zijn dat de Profeet uitspraken deed waarin hij fysiek geweld tegen vrouwen verbood, zijn er ook talloze betrouwbare ahadith waarin hij slaan toestaat. (Voor voorbeelden, zie dit artikel).

Ten tweede, stel dat de ahadith waarin hij het slaan van vrouwen toestaat er niet zijn en het waar is dat de Profeet fysiek geweld tegen vrouwen verbood, dan is daarmee nog niet bewezen dat {adribu} "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten” betekent. Dit is een exegese die uitgaat van hedendaagse culturele wenselijkheid en niet van de betekenis van het woord genomen naar haar historische feitelijkheid. In deze situatie zou voor het zelfde geld {adribu} “op de gang zetten”, “zonder eten naar bed” of “een nacht in de schuur slapen” kunnen betekenen.

Bogaerts Argument 3:

In die zin geïnterpreteerd, weerspiegelt het vers nu ook het centrale gelijkheidsbeginsel waarmee de Koran mannen en vrouwen behandelt. Met deze betekenis van {adribu} resulteert de toepassing van de algemene regel "gelijke daden, gelijke sancties" (24:2) inderdaad in perfect symmetrische interpretaties voor 4:34 en 4:128.

Dit argument is mijns inziens geen valide grond om {adribu} als "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten" te interpreteren vanwege de volgende redenen:

Allereerst ontbreken gronden in Bogaerts betoog waarom soera 24:2 een algemene regel vestigt. Wat zijn de kenmerken om een vers in de koran te verheffen tot algemene regel? Graag horen we dat van Bogaert.

Ten tweede is het zeer onwaarschijnlijk dat deze regel van toepassing is op soera 4:34 en 4:128 omdat chronologisch gezien soera 4 vóór soera 24 werd geopenbaard.

Ten derde zijn de omstandigheden in soera 24:2 geheel anders dan die in soera 4. In soera 24:2 is er sprake van misdaad, waarbij daders door een rechtbank worden veroordeeld. In soera 4:34 is er geen sprake van een misdaad, maar van ongehoorzaamheid van de kant van de vrouw, een probleem dat in huiselijke kring dient te worden opgelost. Soera 4:35 bevestigt dit, omdat hierin geadviseerd wordt om familieleden erbij te halen om als scheidsrechter op te treden. Wanneer sprake zou zijn van een misdaad dan zouden familieleden niet volstaan voor een rechtvaardige beoordeling, maar zouden er rechters aan te pas moeten komen. Nu er sprake is van een dergelijk disanalogie tussen beide situaties, wordt het dubieus om de zogenaamde algemene regel van soera 24:2 van toepassing te laten zijn op op soera 24:4.

Bogaerts argument 4:

Vers 4:34 stemt nu [in geval van vertaling "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten"] ook overeen met de geest van het daarop volgende vers dat verzoening nastreeft.

"En als jullie onmin tussen jullie beiden vrezen, zendt dan een scheidrechter van zijn mensen, en een scheidsrechter van haar mensen. Als zij beiden het weer goed willen maken, dan zal God hen met elkaar verzoenen. God is wetend en welingelicht. " (Koran 4:35) (Tekst tussen teksthaken is door mij toegevoegd)

Omdat argument 4 ook onderdeel uitmaakt van argument 5, zal de bespreking ervan daar plaatsvinden.

Bogaerts argument 5:

De handelswijze [vermanen, seksueel verlaten en fysiek verlaten] is volledig in overeenstemming met de aanpak die het model voorstelt bij huwelijksproblemen, en is ook logisch, met name het inbouwen van (stapsgewijze) afkoeling in de hoop verzoening mogelijk te maken. (Tekst tussen teksthaken is door mij toegevoegd)

Bogaert beargumenteert dat {adribu} geïnterpreteerd als ‘stapsgewijs verlaten ’ logischer is dan de minder wenselijke interpretatie ‘slaan. Zij doet dit op twee gronden:

Dit argument is m.i. geen valide grond om {adribu} als "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten" te interpreteren, vanwege de volgende redenen:

Allereerst geeft Bogaerts geen gronden waarom de opbouw 1. vermanen, 2. seksueel verlaten 3. slaan onlogisch is in relatie tot de beoogde verzoening. Suggereert zij dat door deze opbouw de gevoelens te hoog op zullen lopen zodat verzoening moeilijker wordt? Zo ja, zijn vermanen en fysiek verlaten dan wel logische instrumenten voor de beoogde verzoening?

Ten tweede geeft zij geen gronden waarom een eindeloze echtelijke vechtpartij ‘onlogisch’ is. Bovendien neemt zij aan dat soera 24:2 een algemene regel vestigt en dat die regel hier van toepassing is. Redenen om hieraan te twijfelen zijn bij argument 3 aan de orde gekomen.

Ten slotte is het m.i. een illusie te denken dat het opschorten van de huwelijksrechten door de vrouw de verzoening bevordert, het tegendeel is natuurlijker. Dat wil zeggen het onthouden van seksuele gemeenschap door de vrouw zal de man alleen maar meer van de vrouw doen verwijderen.

Bogaerts argument 6:

De handelswijze is tevens volledig in overeenstemming met de Koranische regel die stelt dat wanneer iemands iets slecht doet, men dit moet beantwoorden met gedrag dat beter is, om op die manier een vijandige situatie in gunstige zin om te buigen:

" Een goede daad en een slechte daad zijn niet gelijk. Beantwoord het slechte met iets dat beter is. Op die manier zal uw vijand uw vriend worden. Maar het wordt slechts aan hen die geduldig volharden aangeboden. " (Koran: 41:34)

Dit argument is m.i. geen valide grond om {adribu} als "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten" te interpreteren, vanwege de volgende redenen:

Stel dat de koranische regel inderdaad stelt dat als iemand iets slecht doet, men dit moet beantwoorden met gedrag dat beter is, dan is hiermee nog niet aangetoond dat {adribu} "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten” betekent. Dit is exegese die uitgaat van de sociale culturele wenselijkheid en niet van de historische letterlijke betekenis van het betreffende woord.

Ten tweede, is het antwoord ‘vermanen’, ‘seksueel verlaten’, en tenslotte ‘fysiek verlaten’ beter gedrag dan het slechte ‘ongehoorzaam zijn’? Zou beter gedrag niet bestaan in bijvoorbeeld ‘vergeving’?

Bogaerts argument 7:

De Islam schrijft bovendien ook voor boosheid te beheersen. Slaan als een uiting van boosheid, zou dus in tegenstrijd zijn met de Profetische woorden die boosheid (tenzij ze veroorzaakt wordt door onrecht) omschrijven als afkomstig van Satan, die herhaaldelijk verbieden toe te geven aan boosheid en in tegendeel stellen dat men boosheid moet beheersen en zo snel mogelijk moet afkoelen, om te vermijden dat men dingen zou doen die men zich later zou beklagen. Ook in dit opzicht is de vertaling van {adribu} als ontwijken, vermijden, (stapsgewijs) verlaten, consistent met het model terwijl een vertaling als slaan dat niet is.

"Wie boos wordt al staande, moet gaan zitten. Als de boosheid dan nog niet bekoeld is, moet hij gaan liggen" (Ahmad, Tirmidhi).

"De besten onder jullie zijn diegenen die traag zijn in boosheid en snel in het afkoelen... Hoed u voor boosheid, want het is een levend (brandend) stuk kool op het hart van de afstammelingen van Adam" (Al-Tirmidhi)

  "Diegene die anderen kan overmeesteren in het worstelen is niet echt een sterk man. Echte kracht is in de persoon die zichzelf kan beheersen ten tijde van boosheid." (Bukhari)

Dit argument is m.i. geen valide grond om {adribu} als "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten" te interpreteren, vanwege de volgende redenen:

Ten eerste geeft Bogaert in haar argumentatie tussen haakjes aan dat boosheid gerechtvaardigd is in geval van onrecht. Nu, zou in de situatie in soera 4:34 ook niet sprake kunnen zijn van onrecht van de vrouw ten opzichte van haar man? Bogaert zegt hier niets over.

Ten tweede ontbreekt de referentie waar staat dat slaan als uiting van boosheid afkomstig is van satan. Dus kan niet nagegaan worden of dit inderdaad waar is en de nodige betrouwbaarheid en autoriteit heeft.

Ten derde, Bogaert’s redenering om {adribu} als verlaten te interpreteren komt voort uit de gedachte dat (stapsgewijs) verlaten noodzakelijk is om af te koelen. Echter, afkoeling kan ook op andere manieren bereikt worden, door bijvoorbeeld een koude douche te nemen. De rechtvaardiging dat {adribu} hier specifiek "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten” betekent en niet iets anders ontbreekt.

Bogaerts argument 7:

Vers 4:34 vervolgt dat wanneer de verzoening er komt, wanneer de vrouw dus opnieuw volledig toegewijd is aan het huwelijk, dan "seek not against them means (of annoyance)" (Yusuf Ali). Met andere woorden: laat haar dan met rust en rakel het voorbije incident niet steeds weer op, gebruik het niet steeds weer tegen haar, begin er niet steeds weer over. Het incident is gesloten. Ook dit is in overeenstemming met de regels van wellevendheid die in de Koran en de Sunnah gevestigd worden.

Dit argument is m.i. geen valide grond om {adribu} als "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten" te interpreteren, omdat hier geen rechtvaardiging gegeven wordt waarom “Seek not against them…” een grond is om {adribu} als "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten" te interpreteren, zeker in het licht van de aangehaalde persoon die { adribu} wel als ‘slaan’ vertaald.

Conclusie

De verschillende argumenten voor de interpretatie van {adribu} in soera   4:34 als "ontwijken, vermijden, eventueel tijdelijk verlaten" gegeven door Bogaert zijn stuk voor stuk geen valide argumenten. De meest acceptabele interpretatie blijft om {adribu} te vertalen als ‘slaan’, hoe ongewenst dit vanuit ethisch standpunt ook moge zijn.



Bijlage: Een woordstudie van ‘darb’ in de koran

Om de ware betekenis van {adribu} te bepalen, wordt hieronder gekeken waar het stamwoord ‘darb’ verder in de koran voorkomt en welke betekenis het in de verschillende gevallen heeft.

Aya

Toelichting

2:60 ‘Sla met je stok op de rots’ (Leemhuis)

Geen nadere toelichting nodig.

2:61 Zij werden met vernedering en onderwerping getroffen…(Leemhuis)

Letterlijk staat hier “vernedering en onderwerping werd op hen geslagen.”

2:73 “Slaat hem (de dode) met een deel van haar (de koe).” (Siregar)

Geen nadere toelichting nodig.

2:273 … zodat zij niet in staat zijn rond te trekken op de aarde. (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “sla de aarde”. Een dergelijke uitdrukking wordt nooit gebruikt voor “sla de zee” of “sla de stad”.

3:156 … wanneer zij op de aarde rondtrekken… (Leemhuis)

Zie toelichting bij 2:273

4:101 Wanneer jullie op de aarde rondtrekken… (Leemhuis)

Zie toelichting bij 2:273

7:160 Wij openbaarden aan Moesa, toen zijn volk hem om water vroeg: ‘Sla met je staf op de rots.’ (Leemhuis)

 

8:12 Houwt dan in op de nekken en houwt hen op hun vingers. (Leemhuis)

Geen nadere toelichting nodig.

8:50 Als jij maar kon zien wanneer de engelen hen die ongelovig zijn wegnemen, terwijl zij hen op de gezichten en hun ruggen slaan… (Leemhuis)

Geen nadere toelichting nodig.

13:17 Zo laat God dat op de waarheid en de onzin slaan. … Zo trekt God vergelijkingen. (Leemhuis)

Het eerste geval heeft geen nadere toelichting nodig. In het tweede geval staat hier “Allah slaat vergelijkingen.”

14:24 Zie jij niet hoe Allah een vergelijking maakt met een goede uitspraak,… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat een vergelijking.”

14:45 Wij hebben jullie toch voorbeelden ter vergelijking gegeven. (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Wij slaan voor jullie voorbeelden.”

16:75 God geeft een voorbeeld van een slaaf… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat een voorbeeld.”

16:76 Ook geeft God een voorbeeld van twee mannen. (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat een voorbeeld.”

16:112 God heeft een voorbeeld gegeven… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat een voorbeeld.

 

18:11 En Wij bedekten in de grot hun oren voor een aantal jaren. (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Wij slaan over hun oren” wat een gewone uitdrukking is in het Arabisch.

18:32 En geef hun een voorbeeld:… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat een voorbeeld.”

18:45 En maak voor hen een vergelijking:… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat een vergelijking.”

20:77 En Wij hebben aan Moesa geopenbaard: ‘Vertrek ’s nachts met Mijn dienaren en baan voor hen een droge weg in de zee…’ (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Wij slaan een droge weg voor hen.”

24:31 En zij moeten sluiers over hun boezem dragen…En zij moeten niet met hun voeten stampen zodat men weet wat zij voor verborgen sieraad dragen.  (Leemhuis)

In het eerste geval staat hier letterlijk “en zij moeten hun sluiers slaan over hun boezem.”

In het tweede geval staat hier letterlijk “zij moeten niet hun voeten slaan.”

24:35 God geeft vergelijkingen… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat vergelijkingen.”

26:63 En Wij openbaarden aan Moesa: ‘Sla met jouw staf op de zee.’ (Leemhuis)

Geen nadere toelichting nodig.

30:28 Hij maakt voor jullie voorbeelden… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Hij slaat voorbeelden.”

30:58 Wij hebben in deze Koran voor de mensen allerlei voorbeelden gegeven… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Wij slaan in deze Koran allerlei voorbeelden voor de mensen.”

36:78 Hij maakt een vergelijking met Ons (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Hij slaat een vergelijking met Ons.”

37:93 En hij begonze met zijn rechterhand kapot te slaan. (Leemhuis)

Geen nadere toelichting nodig.

38:44 En neem een bundel [twijgen] in je hand en sla ermee … (Leemhuis)

Geen nadere toelichting nodig.

39:27 En Wij hebben in deze Koran allerlei voorbeelden voor de mensen gegeven… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Wij slaan in deze Koran allerlei voorbeelden voor de mensen.”

39:29 God geeft als voorbeeld … (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat een voorbeeld.”

43:5 Zullen Wij de vermaning dan aan jullie voorbij laten gaan omdat jullie onmatig zijn? (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “zullen wij de vermaning van u slaan.” Dit is een bekende uitdrukking in het Arabisch.

43:17 Wanneer een van hen het goede nieuws krijgt van wat voor de Erbarmer kenmerkend zou zijn, … (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “in de voorbeelden geslagen door de Erbarmer”.

43:58 En zij zeiden: ‘Zijn onze goden beter of hij?’ Maar zij haalden hem [zoon van Marjam] alleen maar als voorbeeld aan om te twisten. (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “zij slaan een voorbeeld.”

47:4 Wanneer gij dus een ontmoeting hebt met hen die ongelovig zijn houwt dan in op de nekken… (Leemhuis)

Geen nadere toelichting nodig.

47:27 En hoe zal het dan zij wanneer de engelen hen wegnemen terwijl ze op hun gezichten en ruggen slaan. (Leemhuis)

Geen nadere toelichting nodig.

57:13 Dan wordt er tussen hen een muur opgetrokken,… (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “een muur werd geslagen tussen hen.”

59:21 Dit zijn de vergelijkingen die Wij voor de mensen maken…(Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Wij slaan de vergelijkingen.”

66:10,11 God heeft … een voorbeeld gegeven.  (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “Allah slaat een voorbeeld.”

73:20 … en anderen die op de aarde rondtrekken. (Leemhuis)

Letterlijk staat hier “sla de aarde”. Een dergelijke uitdrukking wordt nooit gebruikt voor “sla de zee” of “sla de stad”.

Conclusies